Przed dojem część. 2

Prawidłowe przygotowanie wymienia przed dojem ma na celu pobudzenie krowy do wyprodukowania odpowiedniej ilości oksytocyny w wyniku stymulacji strzyków. Udowodniono, że występowanie zapalenia wymienia jest silnie skorelowane z liczbą chorobotwórczych bakterii na końcówce strzyka w momencie doju, dlatego higiena przedudojowa ma również na celu zminimalizowanie ryzyka mastitis poprzez zmniejszenie presji bakterii środowiskowych na ścianach oraz końcówce strzyka. Z praktycznego punktu widzenia proces ten możemy podzielić na 4 etapy:

przedzdajanie
czyszczenie i dezynfekcja
osuszenie
założenie kubków udojowych

Przedzdajanie polega na delikatnym lecz zdecydowanym usunięciu kilku strumieni mleka z każdego strzyka:

ma istotny wpływ na jakość mleka zbiorczego z uwagi na to, że w pierwszych strugach mleka znajduje się znacząca ilość bakterii oraz komórek somatycznych
jest podstawową metodą na rozpoznanie łagodnych i umiarkowanych form mastitis, gdzie nie obserwuje się jeszcze zmian w obrębie budowy gruczołu mlekowego
prawidłowo wykonane wystarczająco pobudza krowę do produkcji oksytocyny w przysadce

W oborach uwięziowych powinno się kategorycznie przedzdajać mleko do specjalnych kubków, aby uniknąć zanieczyszczenia legowisk patogenami pochodzącymi z zakażonych ćwiartek. Natomiast podczas dojenia na hali udojowej dopuszcza się przedzdajanie na posadzkę, należy zwrócić uwagę na to, aby uniknąć rozpryskiwania mleka z powrotem na wymię. Członkowie skupieni w Polskim Stowarzyszeniu Ds. Mastitis rekomendują jednak, aby i podczas dojenia na hali udojowej, nie przedzdajać na posadzkę z uwagi na to, że takie potencjalnie skażone chorobotwórczymi patogenami mleko może pozostać na racicach. Można zaobserwować, że u części krów, które odpoczywają w legowiskach, strzyki oparte są o racice. Stąd istnieje możliwość zakażenia wymienia.

Nigdy nie należy przedzdajać mleka na dłonie ze względu na zwiększenie ryzyka rozprzestrzeniania się bakterii do niezakażonych ćwiartek. Jest to szczególnie istotne kiedy w stadzie stwierdzamy obecność bakterii zakaźnych takich jak S.aureus czy S. agalactiae, które mają zdolność przetrwania na załamaniach naszej skóry nawet do 10 dni! Z tego samego powodu zaleca się, aby podczas całego procesu doju pracownicy odpowiedzialni za jego przebieg nosili jednorazowe lateksowe lub nitrylowe rękawiczki.

Jest wiele sposobów na czyszczenie oraz w przypadku nowoczesnych preparatów jednoczesną dezynfekcje strzyków przed dojem:

preparaty do przygotowania roztworu do mycia i dezynfekcji ścierek wielokrotnego użytku
chusteczki jednorazowe, które są nasączane płynem w specjalnych wiaderkach
spraying
piana nakładana na strzyk za pomocą kubka pianowego oraz użycie ręczników papierowych do wyczyszczenia oraz osuszenia

Używając do czyszczenia ścierek wielokrotnego użytku czy mokrych chusteczek jednorazowych ważne jest, aby nie myć całego wymienia, ponieważ grozi to spływaniem płynu z patogenami w okolice koncówki strzyka co zwiększa ryzyko mastitis i wydłuża czas osuszania.

Rekomendowaną przez Polskie Stowarzyszenie Ds. Mastitis metodą do dezynfekcji strzyków przed dojem jest piana ze względu na szereg korzyści wynikających z jej stosowania:

piana powinna pozostać na strzykach min 30s, pozwoli to na rozmiękczenie nawet grubej warstwy zanieczyszczeń przez co wyczyszczenie w większości przypadków możliwe jest za pomocą jednego ruchu. Ponadto, w przypadku środka pianowego, dezynfekującego, czas ten jest wymagany do skutecznego działania biobójczego substancji aktywnej zawartej w produkcie.
pęcherzyki piany pękają na strzykach co dodatkowo stymuluje krowę do oddawania mleka
kontakt piany z rękawiczkami dojarzy powoduje częściową ich dezynfekcje
piana wysokiej jakości pomaga utrzymać dobry stan skóry oraz końcówki strzyka (np obecność w preparacie kwasu mlekowego powoduje złuszczanie szkodliwego, zrogowaciałego, martwego naskórka przy jednoczesnym nawilżeniu skóry. Kwas mlekowy równocześnie rozpuszcza nagromadzoną podczas hiperkeratozy keratynę na końcówce strzyka.

Zaleca się używać preparatów oraz kubków pianotwórczych renomowanych firm, co wpływa na wysoką wartość wytworzonego produktu. Wysokiej jakości piana składa się z małych pęcherzyków, długo utrzymuje się na strzykach oraz charakteryzuje się jednocześnie działaniem dezynfekującym oraz pielęgnującym skórę strzyka.

Do wyczyszczenia oraz osuszenia strzyków należy użyć jednorazowych papierowych ręczników lub poszczególnych dla każdej krowy bawełnianych wielorazowych . W przypadku tych drugich po zakończonym doju należy je uprać w pralce z użyciem specjalistycznych preparatów w ściśle określonej temperaturze. Po zakończonym procesie prania ręczniki należy wysuszyć w suszarce.

Osuszanie strzyków jest niezwykle istotnym choć często niedocenianym procesem. Niezależnie od procedury czyszczenia wymienia, ręczne suszenie strzyków jest istotnym czynnikiem dodatkowo zmniejszającym całkowitą liczbę bakterii na ścianie oraz końcówce strzyka. Należy jednak pamietać, że wyczyszczona oraz osuszona powinna być także końcówka a nie tylko ściana strzyka, co najczęściej wymaga dodatkowego przeszkolenia dojarzy. Badania pokazują, że higiena przedudojowa pozwoliła zmniejszyć mastitis na tle środowiskowym o 51%. Dodatkowo wykazano, że higiena przedudojowa ma wpływ na jakość mleka tankowego, liczba bakterii w mleku zbiorczym zwiększa się, gdy wymiona i strzyki są niewłaściwie oczyszczone i wysuszone lub gdy woda z mokrych wymion spływa do kubków udojowych. Udowodniono również, co powinno zainteresować podmioty wytwarzające sery, że higiena przedudojowa zmniejsza ilość zarodników bakterii beztlenowych w mleku zbiorczym:

o 45% w przypadku czyszczenia tylko suchym ręcznikiem papierowym
o 50% w przypadku czyszczenia wilgotnym ręcznikiem bez suszenia
o 96%w przypadku czyszczenia z użyciem specjalistycznego środka a następnie osuszenia

Przedzdajanie, aktywna piania oraz czyszczenie i osuszanie strzyka doskonale stymulują krowę do produkcji oksytocyny. Czas od stymulacji wymienia do zadziałania oksytocyny na komórki mioepitelialne wynosi od 60 do120 s. Dlatego ustalając procedury dla higieny przedudojowej powinniśmy wziąć pod uwagę dwa przedziały czasowe:

30s to czas potrzebny na zadziałanie piany na strzyku
60-120s to czas liczony od momentu pierwszej stymulacji wymienia do założenia kubków udojowych.

czas poniżej 1 min powoduje brak działania oksytocyny w początkowym okresie doju i w konsekwencji dój bimodalny charakteryzujący się pustodojem w pierwszych minutach oddawania mleka.
czas powyżej 2 minut powoduje brak działania oksytocyny w końcowym okresie doju i w konsekwencji pustodój w ostatnich minutach oddawania mleka i zwiększoną ilość mleka resztkowego.

Wykazano, że 3-5 minutowa stymulacja zmniejsza produkcję o 16%. Badania przeprowadzone na „University of Minnesota” wskazują, że czasy stymulacji krótsze niż 1 minuta lub dłuższe niż 2 minuty są związane z rozwojem ciężkich, przewlekłych zmian na końcówkach strzyków - hiperkeratozy.

Wśród naukowców oraz praktyków zajmujących się jakością mleka dochodzi często do dyskusji na temat „która czynność w rutynie przygotowania wymienia do doju powinna być wykonywana jako pierwsza, przedzdajanie czy pianowanie i czyszczenie?”

W przypadku procedury gdzie wpierw dokonujemy przedzdajania a następnie nakładamy aktywną pianę i czyścimy strzyk dochodzi do mniejszego zagrożenia kontaminacji rękawiczek dojarzy i przenoszenia bakterii z krowy na krowę , lecz sam proces przedzdajania suchego strzyka (szczególnie w przypadku osmykiwania) jest dla krowy nieprzyjemny i powoduje wyrzut hormonów stresu, co wpływa negatywnie na przebieg doju (o negatywnych konsekwencjach stresu na dój właściwy pisaliśmy „tutaj” baza-wiedzy/przed-dojem . Jednocześnie bolesne przedzdajanie powoduje nerwowe reakcje krowy, które mogą być zagrożeniem dla dojarzy co skutecznie zniechęca ich do prawidłowego wykonywania tego elementu procedury higieny przedudojowej.

Stosując natomiast pianę aktywną z substancjami biobójczymi jako pierwszy element rutyny przed dojem, nie zwiększamy ryzyka przenoszenia patogenów zakaźnych z krowy na krowę przez zanieczyszczone patogenami rękawiczki, ponieważ przedzdajając pokryty pianą strzyk, mamy efekt dezynfekcji nie tylko skóry strzyka, ale również rękawiczek dojarza. Należy jeszcze raz podkreślić, że ta metoda będzie optymalna w przypadku użycia produktów do tworzenia piany zawierającej substancje dezynfekujące, od renomowanych producentów.

W przypadku obecności patogenów silnie zakaźnych (np Mycoplasma spp) można warunkowo zrezygnować z przedzdajania, aby zmniejszyć roznoszenie bakterii, lecz warunkiem koniecznym jest codzienne monitorowanie zdrowia i wydajności krów lub użycie automatycznych systemów badania przewodności mleka , jako element diagnostyki klinicznego mastitis.

W czasach zmniejszania użycia oraz racjonalnego stosowania antybiotyków higiena przedudojowa powinna być nieodzownym elementem procedur utrzymywania zdrowia krów mlecznych. Znacząco zmniejsza ona liczbę mastitis klinicznych na tle bakterii środowiskowych (E.coli, S.uberis), lecz ma także wpływ na kontrolę patogenów zakaźnych (S.aureus) poprzez pielęgnacje skóry oraz końcówki strzyka. Należy tylko pamiętać, aby do konkretnego problemu w stadzie dobrać odpowiedni produkt oraz wprowadzić odpowiednią procedurę stosowania, która będzie systematycznie kontrolowana przez osoby zajmujące się tematyką związana z jakością mleka.